ŻYCIE W UKRYCIU – odsłona 150, Jarosław Jakubowski, Jerzy Riegel

Jarosław Jakubowski – poezja

MAMMA ROMA

(reż. Pier Paolo Pasolini, 1962)

Krzyk dopiero co wybrzmiał
Anna Magnani stoi w oknie i patrzy
jej twarz jest oświetlona bólem
już wie że nie skoczy
że będzie swój ból tulić
jak ukochane ubranie

Lecz teraz jeszcze stoi w oknie
i patrzy
Matko co widzisz w tej jasnej chwili?

Na razie musi nam wystarczyć ten kadr
monolityczne bloki nowoczesnego Rzymu
i kopuła bazyliki
jedyna miękkość krajobrazu
wszystko w przygasłej żółci
jakby tylko na chwilę wynurzone z pyłu
odwiecznej pustyni

POGARDA

(reż. Jean-Luc Godard, 1963)

Gnijące jabłka
na trawniku
w sierpniu

Wszystko się kończy
poza miłością
bo nawet kiedy wygaśnie
cicho pracuje gdzieś
jej ukryte
źródło
a Odys wiecznie wraca
do swojej Itaki

5 sierpnia 2023

PIĘĆ ŁATWYCH UTWORÓW

(reż. Bob Rafelson, 1970)

Tam dokąd jadę
jest piekielnie zimno
i żaden człowiek którego spotkam
nie rozpozna mojej twarzy

Północ to kierunek równie przypadkowy
jak wszystkie inne
a jednak czuję w tym zapowiedź
ostatecznego rozwiązania
mojej kwestii

Dotąd psułem wszystko
czego się tknąłem
w śniegu z deszczem
znika stacja z kobietą
która mnie kochała
Stacja Koniec
Stacja Początek
Stacja Cokolwiek Byle Gdzie Indziej

Całe życie szukałem
czegoś co chyba nie istnieje
w każdym razie nie dla mnie
nawet nie umiem tego nazwać
ale wiem jak zacierać ślady
w domach motelach knajpach
co innego ślady w ludziach
te są jak śpiew syreny
zwodzą poza miejsce i czas
dlatego obiecuję sobie
odtąd moją jedyną muzyką
będzie cisza bardzo długiej zimy

Mam nadzieję
że nie będą mnie szukać
i pozwolą mi
zniknąć

ROZMOWA

(reż. Francis Ford Coppola, 1974)

Odciąłem się od ludzi
choć byłem z nimi blisko
niewidzialny
szepty i krzyki
przepływały przez czułą membranę
jak przez bramę poznania
ale nie umiałem poradzić sobie z ciszą
kojarzy się z pustką
a przecież słyszę wyraźnie
muzykę potępionych
fałszywe tony zachrypłych trąb
rzężenie spróchniałych gęśli
suchy klekot kołatki
kostka o kostkę
kostka o kostkę

Widzę ten kondukt
upiornej orkiestry
na przedzie kobiety
które zamiast zawodzić
szyderczo się śmieją
dalej mężczyźni
z worami dzwoniącymi pustym szkłem
jakieś kalekie dziecko
robi figury a tamci klaszczą
otumanieni wódką i wyuzdaniem
ktoś kopie małą pokrakę
następny
jeszcze jeszcze
raz za razem

Widzę jak z gardła dziecka dobywa się
ostatni krzyk
kołatka stuka
kostka o kostkę
kostka o kostkę

Zgrzeszyłem Panie
zgubiła mnie chciwość prawdy
w królestwie kłamstwa
opuszczony
na gruzach domu
zastanawiam się czy jeszcze jest nadzieja

Nie
nie zastanawiam się
dmę ile sił
moją modlitwę
wypowie tylko saksofon

CZAS APOKALIPSY

(reż. Francis Ford Coppola, 1979)

Wszystkie rzeki mojego życia
wszystkie opróżnione butelki whisky
cała zużyta amunicja
doprowadziły mnie do tego punktu
bez powrotu

To nie jest spełnienie proroctw
to tylko jeszcze jedna wojna
fałda na skórze starego jaszczura
świata

Krew płynie w naszych żyłach
i opuszcza je
tak samo jak krew Abla
płyniemy środkiem starej opowieści
to wszystko co mamy
groźne milczenie dżungli
osady nad rzeką
nieruchomy wzrok wieśniaków wbity w nas
jak błaganie o życie
i jak życzenie śmierci

Jesteśmy tylko żołnierzami
księcia tego świata
wypełniamy nasz los
aż przeleje się na drugą
ciemną stronę

Czasem w gorączce tropików
przychodzą do mnie duchy
odpędzam je ale wciąż ich więcej
jestem oblepiony tym cuchnącym błotem
nie mogę go zmyć

Historia miażdży nas kamiennym żarnem
przemieleni przemienieni
stajemy na brzegu
pośród posągów morderczych bóstw
muszę złożyć im ofiarę
z najlepszego z nas
wszystkie rzeki mojego życia
doprowadziły mnie do tej wiedzy

Groza polega na tym
że niebo nie rozstępuje się
jest nieruchome
milczące
okryte czarnym dymem

PEWNEGO RAZU… W HOLLYWOOD

(reż. Quentin Tarantino, 2019)

To się po prostu nie stało
bo przecież takie rzeczy dzieją się
tylko w filmach a nie w prawdziwym życiu
dlaczego ktoś miałby brutalnie mordować
kobietę w dziewiątym miesiącu ciąży
i czworo jej przyjaciół
w upalną sierpniową noc?

Więc śmierć przeszła obok
może lekko musnęła brzemienną
czarnym skrzydłem
a może między snem a jawą
mignął niejasny kształt
ale to przecież normalne w tym stanie
szczególnie w upalną sierpniową noc

Wkrótce Sharon urodzi ślicznego chłopczyka
a szczęśliwy tata pomyśli że został ocalony
i musiałby być ostatnim głupcem
żeby wypuszczać z rąk
takie anielskie piękno

13 czerwca 2023

PARIS, TEXAS

(reż. Wim Wenders, 1984)

Jestem nogami które idą
i oczami w których odbija się żółte światło
pustyni
nie czuję zmęczenia
nie potrzebuję snu
właściwie nie wiem co czuję
po prostu idę

Najgorszy będzie moment
kiedy spotkam kogoś
i znowu zmuszą mnie do rozstrzygnięć
być może nawet uznam
że cała moja wędrówka
to tylko ucieczka od siebie
lecz teraz nogi niosą mnie
swobodnie przecinam szlaki
i nie boję się niczego
bo przecież wszystko jest miłością

jej twarzą

23 lipca 2023

* * *

„Dzień, w którym umarł Belmondo” świetnie wpisujący się w twórczość Jarosława Jakubowskiego tom. Mamy tu mrok, ciemność, przemijanie, przeplatanie sacrum z profanem, sztuki ze zwyczajnym życiem. Czas upływa, a życie dalej płynie wolno zamknięte w rytmie przyrody i determinowane zmianami wywołującymi niepokój, uświadamiające, że przemijalność i zmiany wpisane są w nasze bycie:

„Przekwitły forsycja i kalina, białymi dzwonkami okrył się żylistek.

Młoda koniczyna pracowicie odrasta po ostatnim strzyżeniu”

(„Początek czerwca. Schyłek dnia” s. 12).

Anna Sikorska na blogu „Górowianka” o tomie Dzień, w którym umarł Belmondo(2022)

„Doświadczanie świata, dzielenie się nim jest tu ważnym elementem. Poeta dostrzega, że teksty kultury są równie ważne jak przeżyte przygody. Wskazuje motywy i obrazy, które pozostały w jego pamięci. Podmiot liryczny to wrażliwy odbiorca otoczenia, którego elementem jest też upływający czas, refleksje i lęki. „Baza” na tle poprzednich tomów, czyli „Bardzo długiej zimy” i „Dzień, w którym umarł Belmondo” wypada sielsko. Lekkości nadają jej obrazy z dzieciństwa, w którym zwyczajne rzeczy urastają do magicznych.”

Anna Sikorska na blogu „Górowianka” o tomie Baza (2023)

(…) Trudno wpisać tę lirykę w jakikolwiek nurt. Poeta nie ogląda się zbytnio na istniejące we współczesnej literaturze mody. Kiedy Jarosław Jakubowski debiutował, modne było dzielenie poetów na „klasycystów” i „barbarzyńców”. Dziś ten podział mało ma już wspólnego z rzeczywistością. Na pewno zaś wymyka mu się autor tej książki, który od „klasycyzmu” oddzielił się bardziej dyskretną rytmiką, „barbarzyńcą” zaś nie jest, bo poszukuje trwałych wartości; wierzy, że literatura jest czymś więcej niż tylko zabawą. Co więcej, sam ratuje własną twórczość przed skostnieniem, nieustannie poszukując nowych form wyrazu. (…)

Szymon Babuchowski

Jerzy Riegel – fotografia

(…) Twórczość fotograficzna Jerzego Riegla zasługuje na szczególną uwagę, jest otwarta i chłonna, można w niej pomieścić wiele wspomnień i poetyk, a wszystkie kondensują jej obraz czyniąc ją wielowymiarową. Poszczególne kadry zebrane z okresu kilkudziesięciu lat działają samodzielnie i jednocześnie zamykają się w zwartą całość. Różne wątki stapiają się w opowieść o czasie nam bliskim. Artysta jako kronikarz Bydgoszczy był z nią związany od urodzenia. Tętno miejskiego życia stało się jego światem. Ponad pół wieku odnajdował i zapisywał w obiektywie prostotę i piękno. Nie pisał wierszy, a jednak był poetą.

(...) Z perspektywy czasu najbliższe nam otoczenie stanowi wartość, z którą utożsamiamy się, wartość, która staje się naszą historią. Dzięki trwałej emocjonalnej więzi widzimy i czujemy tu znacznie więcej niż ktoś z „zewnątrz”. Miasto, z którym związani jesteśmy od urodzenia jest dla nas miejscem szczególnym i jedynym. Powszednie przeżycia zyskują tu inne znaczenie. Nasza obecność wypełniła się treścią kształtującą osobowość. Miasto to nie tylko ulice i domy, to przede wszystkim ludzie, ożywiający i formujący ten organizm. Duch ludzki wyciska swoje piętno w materii. Kolejne pokolenia wtapiają się w dzieje aglomeracji zostawiając trwały ślad i tak oto współtworzą niepowtarzalną atmosferę, która stanowi duszę miejsca. (...)

Jerzy Riegl w 1948 roku wykonał własnym aparatem pierwsze zdjęcie. Pamiętne zdarzenie okazało się przełomowym i wpłynęło na całe jego życie. Jako szesnastoletni chłopak znalazł swoją drogę, którą konsekwentnie szedł ku artystycznej dojrzałości. Z biegiem lat z fotografa amatora stał się artystą fotografikiem. Zafascynowany izohelią z wielką pasją zajął się głównie tą techniką osiągając w niej mistrzostwo. Prace artysty wykonane metodą tonorozdzielczą są rozpoznawalne na pierwszy rzut oka.

(...) Przez kilkadziesiąt lat aktywności twórczej Bydgoszcz była dla Jerzego Riegla „scenografią własnego wnętrza”, świadkiem upływu czasu i źródłem oczarowania. (...) Artysta odnajdował tu siebie, stając się organicznie złączony z tym czasem i miejscem. Wielokrotnie fotografowane ulubione motywy kryją w sobie zawsze inny nastrój, inne doznania, ujmując swoją lakonicznością. (...) Różnorodne obrazy miasta tworzą poetycką panoramę przeszłości.

(...) Pytanie o rolę fotografika w dzisiejszych czasach wydaje się być w tej sytuacji szczególnie zasadne. Jak umiejscowić twórczość tego artysty? Określenie „tradycjonalista”, po szeregu przewrotach estetycznych, nie ma już swojego stałego miejsca. A jednak, mimo wszystko wypada ten zaszczytny tytuł przypisać Jerzemu Rieglowi.

Fotografik wyznawał zasadę artystycznej prostoty i zwięzłości. Zabieg ten polega na doborze przystępnych tematów, wystudiowanych kadrach i zrozumiałym przesłaniu. Kształtowana w ten sposób estetyka przyciąga widza. W refleksyjnych kompozycjach artysta szukał wyciszenia. Zdawał się nieustannie powtarzać: otwórzcie się na najprostsze piękno świata, a odkryjecie siebie samych w niezgłębionych pokładach własnej wrażliwości. Motywy zdjęć wprowadzają w stan wytchnienia. Odbiorca dostrzega oczywistości, które na ogół jawią się jako zbyt banalne, by uzmysłowić sobie ich niezwykłość. (...)

Miejskie pejzaże Jerzego Riegla kryją w sobie jakąś stateczność, upływ czasu ma tu inne odniesienie. Głęboki melancholijny ton zdaje się być dominujący. Fotografie mogą działać jak przystanki w wyobraźni. (...) Uliczne krajobrazy jakby powtórnie zobaczone za pomocą izohelii, stają się miejscami „odtworzonymi z pamięci”. (...) Kolejne doznania mogą już być naszą retrospekcją.(...)

Poetycki klimat prac Jerzego Riegla wprowadza widza w taką właśnie rzeczywistość, wypełnioną równowagą i spokojem, pojawiające się tu wzruszenie budzi pamięć i rozwija poczucie autentycznej obecności opartej na przeżyciu i refleksji. (...)

(…) Twórczość fotograficzna Jerzego Riegla zasługuje na szczególną uwagę, jest otwarta i chłonna, można w niej pomieścić wiele wspomnień i poetyk, a wszystkie kondensują jej obraz czyniąc ją wielowymiarową. Poszczególne kadry zebrane z okresu kilkudziesięciu lat działają samodzielnie i jednocześnie zamykają się w zwartą całość. Różne wątki stapiają się w opowieść o czasie nam bliskim. Artysta jako kronikarz Bydgoszczy był z nią związany od urodzenia. Tętno miejskiego życia stało się jego światem. Ponad pół wieku odnajdował i zapisywał w obiektywie prostotę i piękno. Nie pisał wierszy, a jednak był poetą.

Jacek Soliński