ŻYCIE W UKRYCIU – odsłona 86, Marek Kazimierz Siwiec, Irena Kużdowicz

Marek Kazimierz Siwiec – poezja

Makijaż

Ranny promień
kreśli
w wiosennym olśnieniu
jasną kredką
makijaż

podkreśla rysunek
twarzy kobiety
plącze się w burzy
włosów
muska czoło
i spływa kropelką na linię nosa
wyczynia piruety w skokach pod –
cienie oczu
szepcze szelest wmisternym wycięciu ust
gdzie figlarność spotyka powagę
przytula się do podbródka,
i zeskakuje lekko na kształtne obrysy piersi
pod bluzką.

Nie śmiał odwrócić głowy
w jej stronę.
Ale w jasnym promieniu
cera zbyt blada.

Podchodzi córka
szepty
– Kiedy wreszcie podstawią wózek.
Kobietapróbuje podnieść się.

Wózek rusza w mroczną stronę korytarza
izby przyjęć
w krzyżową drogę
kroplówek chemii
napromieniowania.

Promień w rannej chwili drży
i zamiera w ciemnej smudze
z uchylonych drzwi
jakby nagle stracił
dotyk urody
z innego nieba.

17 października 2015, po 18
30 grudnia 2019

Marzenia, skok

1.
Mężczyzna osiemdziesięcioletni
w łagodnym półmroku sierpnia
siedzina skarpie nad jeziorem.
Trwają urodziny jego syna,
który kończy pięćdziesiąt lat
– jadło, trunki, tańce.
Mężczyzna jeszcze krzepki
wspomina różne przeprawy.
Młoda kobieta
siada mu na kolanach
i pozuje do zdjęcia
– żarty, śmiechy, świeżość.
Mężczyzna wzdycha:
„Gdybyż tak mieć pięćdziesiąt lat”.

2.
Kobieta pięćdziesięcioletnia
w pełni zachowanej urody
zmaga się z choróbskiem,
które odbiera nadzieję na przyszłe miesiące.
Na widok zadbanej kobiety
mówi z westchnieniem: „Jak zazdroszczę tej pani,
że ma ponad siedemdziesiąt lat,
chciałabym być w jej wieku…”

3.
Ktoś trzeciwidzi te
marzenia
jak tłuką się
w sejfach
ich serc

i pragnieje uwolnić
w wielkim skoku
w przeszłość i przyszłość
na kasę
życia.

Ten trzeci
chciałby w tym skoku
uwolnić tę chwilę
spięcia,
które rozpruwa
przeszłość i przyszłość.

I czuje ten trzeci,
że choć życie nas opuszcza
ciągle jest w nim skryte
coś

nieznośny ból,
ale też widok

rozprutej chwili

–właśnie do przeżycia.

26 lipca 2017, 3.46 – 14 lipca 2020, po 3

Mgiełka

Pamięci Krzysztofa Derdowskiego

W zimnych lustrach
wody
nieba
ziemi

jest tylko ziemia
woda
niebo

i harmonia tak doskonale
nieludzka?

Gdy odchodzisz z tego świata
znikasz w lustrach.

Więc jakim cudem
we wstecznym lusterku życia
dostrzegam
ślad

m g i e ł k i

oddechu
jakby nie z tego
świata?

26 listopada 2018, 12.07

  * * *

Najbardziej jednak przejmujące w tomie „Kto” są wiersze o śmierci i cierpieniu już niezwiązane z jakimikolwiek wydarzeniami historycznymi czy politycznymi, ale z przemijaniem i najzwyczajniej z tym, że jesteśmy przygodnymi i kruchymi ludźmi. Czytelnicy poezji nie przejdą zapewne obojętnie wobec wiersza, a właściwie małego poematu „Eurydyka i Orfeusz”, opowieści o śmierci bliskiej kobiety. Opowieści niezwykłej i przejmującej. Zaczyna się nieomalże jak diagnoza medyczna poważnej choroby. Pierwsze wersy to jakby zapisy z karty choroby śmiertelnie chorej kobiety, które powoli przechodzą w opowieść metafizyczną. Karta choroby zmienia się w metafizyczny dziennik. Poemat rozwija się w intymne wspomnienia i zmartwychwstania dawane ludziom przez pamięć i troskę.

Nie znam wielu wierszy, zdarzają się takie u Rilkego i Różewicza, wierszy, w których poeta dotykałby samego procesu umierania słowami i osiągał efekt – jakby padające w wierszu słowa były nieomal biologiczną częścią cierpienia i umierania. Tu po prostu mówi się tak, jak się umiera i umiera się tak, jak się mówi. Pamięć przylega ściśle do umykającego jej przedmiotu. Pamięć przylepiona jest do przechodzących w nieistnienie detali wspólnego życia z kochaną kobietą. Klimat tego poematu stanowią pytania o to, co można ocalić z kruchości naszego życia, co można przekazać z własnej śmiertelności, czym się krzepić i jakie nadzieje z ulotnego życia ochronić.

Krzysztof Derdowski

  * * *

Przenika tę książkę ton żałobnej zadumy, wiersze obfitują w odniesienia kulturowe, mitologiczne i filozoficzne. Do wspomnianego już mitu o Orfeuszu i Eurydyce dodajmy historię Odysa czy Ariadny. Nie brak również nawiązań do myślicieli, zwłaszcza doby antycznej – Platona, Sokratesa, Heraklita. Siwiec, wytrawny tropiciel zawiłości filozoficznych rozważań, nie daje się jednak złapać na ich wędzidło, tylko zaprawia nimi własne spostrzeżenia, charakteryzujące się dbałością o szczegół. To cecha każdej dobrej poezji.

Jarosław Jakubowski

  * * *

To oczywiste, że autor poematu nie podróżuje jedynie fizycznie. Wracając kolejny raz do Grecji, jaki kolebki cywilizacji śródziemnomorskiej, która stanowi dla niego nieustanne źródło inspiracji i pogłębionej refleksji na temat współczesności – odbywa, przede wszystkim, wędrówkę wewnętrzną,wymagającą, być może, większego trudu, niż kilometry przemierzone pieszo, w pełnym słońcu. Siwiec konsekwentnie, uparcie i – można rzec – dotykając żywej rany, przedziera się przez bogactwo i komplikacje własnego intelektu, emocji, wrażliwości, zasoby gromadzonej przez lata wiedzy i życiowego doświadczenia. Wystawia na szczególną próbę, podsycaną do tej pory, barwność i siłę własnej egzystencji, a wraz z nią, pulsującą fascynację sztuką i procesem twórczym. Zachowuje się, jak dojrzały, wytrawny hazardzista, który będąc w momencie przełomowej rozgrywki i pod wpływem przejmującego na wskroś impulsu – nie zważając na to, czy zmierza do szczęśliwego dla siebie zakończenia – wykłada na stół wszystkie karty. Zupełnie jakby mówił: „A teraz sprawdzam siebie”.

Szlak, którym zmierzamy wraz z autorem „Blasku”, stanowi przykład intelektualno-emocjonalno-duchowej drogi rozwoju, zgodnie z przesłaniem, cytowanej przez Siwca, przypowieści o łowiących młodzieńcach, napotkanych przez Homera, o czym czytamy w wierszu „Z listu do przyjaciela”. Wędrówka ta wiedzie ku zrozumieniu, może też przebaczeniu i zadośćuczynieniu. W stronę wewnętrznego porządku, który to promieniując, zmienia i porządkuje przestrzeń wokół samego autora. Nowe spojrzenie na życie, wobec osobistej tragedii. Taką próbę podejmuje Marek Kazimierz Siwiec. I tą, najbardziej ludzką potrzebą, dzieli się z odbiorcą.

Hanna Strychalska

Irena Kużdowicz – obrazy

(…) Brutalna formuła malowania jest u Ireny Kużdowicz widoczna w pejzażach z lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych. Stosowany przez nią „model” krajobrazu ze specyficznym zacieśnieniem przestrzeni, uproszeniem form architektonicznych w wedutach pojawia się u artystki w „Uliczce”, „Kościółku w Nieświerzu”, „Miasteczku”, „Wyspie szczęścia”. Przekłada tu przestrzeń na płaszczyzny barwne i kontur, rezygnuje z trzeciego wymiaru na rzecz geometryzacji form, podkreślania rytmów. Umieszcza główny motyw – zespół budynków, kościółek, ulicę w centrum; rytmizuje powierzchnię płótna podziałami na poziomie, ale organiczne, przechodzące zakolami pasy. Zarówno w krajobrazach „realistycznych” jak i fantastycznych umieszcza znaki typowe dla wielu płócien tego okresu – nieco naiwnie pędzlem zaznaczone kształty księżyca lub słońca, odrealnione partie nieba. Najczęściej rezygnuje z kolorów nasyconych na rzecz barw stłumionych, choć nadal przekłada szarość na barwy chromatyczne. Nadaje obrazom charakterystyczny nalot spalonej, strawionej tkanki koloru. A przecież w niemal fowistycznym „Pejzażu bez tytułu” wprowadziła subtelne, choć klasyczne kontrasty barwne zestawiając oranżowy cynober nieba z zielonkawobłękitną kopułą czy malując fioletem linie ograniczające chodnik na tle orkiestracji pomarańczowych i zielonkawych żółcieni, wchodzących w zieleń trawiastą.
Bardziej dekoracyjna maniera malarska wkrada się w jej pejzaże z lat siedemdziesiątych i późniejsze typową fakturą – banieczkami kolorów, laserunkami, rozpuszczeniem farby w mediach. To kolor pojmowany bardziej walorowo, choć z wyostrzeniem odcieni. Pojawia się czysty błękit, zieleń przesuwa się ku turkusom i zieleni Veronese, łączy z żółciami i ochrą, delikatnymi fioletami. (…)

Irena Kużdowicz szczególnie urzeka twórczością osadzoną w dramatycznej, drastycznej materii malarskiej, dominującej w polskim malarstwie między 1955 – 1965 (umownie) rokiem. Artystka fascynuje malując zwarte pejzaże wynikające genetycznie z tradycji koloryzmu i fowistów, i naszych kapistów, „studzi” kolor tak, że obraz robi wrażenie przepalonego czasem… (…)

Ewa Urbańska