ŻYCIE W UKRYCIU – odsłona 77, Krzysztof Grzechowiak, Krzysztof Szymoniak

Krzysztof Grzechowiak - poezja

* * *

Dzień ciasny jak trumna
Nad miastem chmury czadu
Przesłaniają słońce suche strąki liści
Łykam lekarstwa żeby jeszcze
O jeden dzień przeciągnąć napiętą strunę
Liny nad przepaścią
O chwilę która nie chce trwać
Wiecznie jak greckie kolumny
O słowa ostateczne które wydarli
Z siebie zamordowani poeci
Kot dopomina się o miskę mleka
W mieszkaniu gdzie kurz opada
Ciepłą warstwą zapomnienia
Jak płyta tektoniczna po wybuchu.

Pewnego dnia opuściły mnie sny

Pewnego dnia opuściły mnie sny
Te z różową skórą miękkie wilgotne
I te o spadaniu pełne lęku
Nikt nie przychodził skrzynka na listy zardzewiała
I na próżno czekałem przy drzwiach
Na dzwonek szuranie nogami drapanie w futrynę
Zamykałem powieki ale za nimi
Pusty tunel powietrza
Żadnych twarzy poruszeń szeptów
Nawet zmarli przestali być obecni
Zostawili nasze tory małych planet
Opuściły mnie sny i w nocy
Jak w futerale nieczynny instrument
Leżę zlodowaciały i nic nie przenika
Skorupy ciała do wnętrza.

* * *

Bosi na ulicach świata
Nadzy na ulicach świata
Głodni na ulicach świata
Moja wina
E. Stachura

Tylu chodzi nieszczęśliwych
W daremnych pielgrzymkach nawiedzających
Dzielnice miasta najeżone kolczastym drutem
Którzy bełkocząc próbują
Szukać zrozumienia dla swoich próśb
O świcie gdy jeszcze śpią inni
Przekopujących uparcie śmietniki
Sterty niechcianego bogactwa
Pleśniejącą żywność
Tylu na przekór nocy
Zgrabiałymi palcami trzyma się krawędzi
Życia z kartką podsuwaną pod oczy
Przechodniów którzy ścigają własne cienie
Ze skurczem serca przechodzimy na drugą stronę
Ulicy albo zakurzonego lustra
Za chwilę sami jesteśmy tymi
Którzy w szarej mgle poranka
Przeszukują zardzewiałe kontenery
Dzwoniąc butelkami i budząc sytych
Piekło to inni i niech ich piekło pochłonie
Kwaśne deszcze i rdza. Niech jedzą liście.

* * *

Cóż po poecie w marnym czasie
Dąb zdębiał i liście utracił
Osika drży na wietrze, strach na polu
Kartki odwraca czas na karcie stołu.

Strumienia woda grzmi, kaskada
Napina łuk i niżej na kamienie spada.
Stateczki suchych szyszek, zagubione piórka
W koszyku dziupli jak niemowlę śpi ruda wiewiórka.

Widownia pustych krzeseł czeka poematów
Które miał wygłosić i miastu i światu
Sfrunęło trochę kurzu, warga pęka
Bezdomnych słów snują się zwierzęta.

Cóż po poecie w marnym czasie
Gdy naród milczy i język utracił
Już poszarzały niegdysiejsze śniegi
I po co ci się nad tym biedzić.

Dla Jana Kaspra

Ślad

Nie myślałem żeby zostawić ślad.
Przemijać jak inni
Pogodnie, albo z rozpaczą
I ze zdziwieniem stwierdzić
To już
Kiedy czas wystawi ostatni rachunek
Którego zapłacenie spadnie na barki
Tych którzy zostają
Po tamtej stronie
Mgły.

Jelonek

Przez całe życie słyszę płacz jelonka
który wpadł do dołu
wykopanego pod graniczny kamień.
Szedł z matką do życiodajnej wody
nad ranem w mgłach, młody i nieostrożny.
Dół był wąski i o własnych siłach
nie mógł się wydostać i matka zapewne
odbiegła go i zostawiła zgodnie
z okrutnym prawem natury. Nie żył
kiedy stanąłem nad jego otwartym
mimowolnym grobem. Osypany piaskiem
i skulony. Jak boli ta śmierć
bo mógł śmigać cętkowany po polanach
oświetlonych słońcem, które się przedarło
przez kolczaste liście dębów
wzbijać obłoki kurzu na duktach i ścieżkach
tamtych lasów nim jakiś myśliwy
wziąłby go na cel i skrwawił mech
dla wątpliwych trofeów.
Ciągle biegnie przez moje sny
opuszczony i ten płacz
nieustannie płacze we mnie.

Jakby mało było utrapień

Jakby mało było utrapień
Dodawane są nowe
Żeby życie było jak zgrzyt
Klucza po świetlistej szybie
Za którą wymarzony raj i spokój
Wiekuisty i muzyka
Ale żeby tam wejść trzeba
Stłuc to błyszczące lustro
I nagą piersią przestąpić czarną zasłonę
Jakby mało było zranień, zdrad
Kamieni, które ciągną nas na dno
Cuchnących sadzawek
Kiedy w parkowych alejach wiatr
Odwraca na wznak leżące
Odcięte dłonie liści
I niesie się śmiech jak szydercze echo
I łopoczą chorągwie kurzu
Nad obalonym posągiem

Dla Krzysztofa Szymoniaka

* * *

Szli wzdłuż torów do wsi Jankowo Dolne
Czy było też Górne, nigdy się nie dowiedziałem
Żadnej ścieżki, ale po podkładach
Nie było bezpiecznie, uczęszczana trasa
I szyny błyszczały jak naostrzone łyżwy, a pociągi
Ciepłym oddechem owiewały naszą skórę
W to piastowskie lato przechylone w jesień i trawy już schły
Mieliśmy coś napisać, ale nie było czasu
Na siedzenie przy stole i walkę z cieniami papieru
Nie było czasu na sen, ścigaliśmy Absolut
Jak chimerę, wszystko było nieosiągalne na razie
Lecz mogło się zdarzyć w każdej chwili
Starczało być gotowym, żeby płonął ogień
Nie znaliśmy słowa starość, omijały nas choroby
Myśleliśmy o sobie bogowie, a byliśmy jak kruche szkło
Na deskach teatru życia grający role nam przydzielone
Bezwolni jak manekiny z wystaw zapomnieliśmy o śmierci
Co się spóźniała na spektakl, bez niej rozpoczęty
I zrozumieliśmy, gdy włosy nam posiwiały
A skóra straciła blask. To przyszło
Dopiero, gdy umarli nasi bliscy
I ciemność wiersza stała się jaśniejsza.

Mieliśmy mówić o rzeczach ostatecznych…

Mieliśmy mówić o rzeczach ostatecznych
Nie o gramatyce
Reguły życia objęte tajemnicą
Mgła nad wodami
Głos który z obłoku
Spływał jak złoty deszcz
Na promienne czoła
Nasza młodość jest wieczna
Bo jeśli zaklinam
Ten kamień w drobnej piąstce
Muszę wierzyć
Że trwamy na łodydze światła
Nieskończenie dłużej
Niż błysk obłoku
Na chmurnym niebie
Jaskółki kreślą na krzyż
Czarnym ostrzem skrzydeł
Świetliste wody poranka
W nich moja twarz odbita
Jest znowu bez skazy
Jak lustro w którym
Po skończonym obrocie Ziemi
Spotykają się nasze
Śmiertelne cienie.

Notatki osobiste

Jako poeta był
Nieprzeczytany
.
Wziąć urlop od życia
Żeby uporządkować wszystkie swoje zaległości
.
Napis na bramie Piekła:
Dzień planowanych przyjęć
.
Tory zarosły trawą, a stacje zabite deskami
Nie sprzedają już biletów do innego świata
.
Ostatnia sobota października. Słońce
Prześwietla na wylot opadłe liście
W chmurach za horyzontem formuje się
Żelazna pięść śniegu
.
Mam marzenie, ale listopad za oknami
I groby rzucają długie cienie
Na moją ścieżkę
.
Nigdy nie prosiłaś mnie o wiersze
Śmierć zapyta i napisze: jeszcze

Ojcu

* * *

Na polach podbiegunowych
W zorzy zimna
Rwał palcami kamienie
Porośnięte mchem
Gdzie róg renifera
I karłowata sosna
Pod nowe lotnisko Imperium
Jego bracia smakowali
Słony piasek
W dołach śmierci
Jego język był reliktem
Byłego państwa
Rozsypanego jak wieża
Która runęła
Twardy na kość suchar
Dławił w gardle
I białe płaszczyzny
Zapadały się jak kry
W lodowate wody
Arktycznego morza.

(…)Trzeba jednak podkreślić, że wiersze Krzysztofa Grzechowiaka, pomimo minorowego nastroju, nie są skargami, lamentacjami, jeremiadami. Są to utwory na swój sposób konfesyjne, ale zarazem analityczne i demaskatorskie. Pojedynczy przypadek jest w nich rozpatrywany jako przejaw ogólniejszej reguły, jako egzemplifikacja wielu podobnych egzystencjalnych wersji i wariantów. I właśnie umiejętność uogólnienia na szczególe, wpisywanie indywidualnej sytuacji w literackie i kulturowe konteksty (syn marnotrawny, zdetronizowany władca, pustynia rzeczywistości) decydują o tym, że wiersze Krzysztofa Grzechowiaka stanowią przekaz: wyrazisty, wiarygodny, przekonujący.
I jeszcze jedno. Mocny jest w Regaliach ton elegijny. Bohater tych wierszy nie ma złudzeń; czas stracony jest nie do odzyskania. Poezja, literatura są bezsilne, bowiem mogą opisać/ zapisać jedynie nieskończenie mały fragment dziejącego się i wciąż przemijającego świata:
(…) Oczywiście trzeba próbować, należy rejestrować błyski: wrażliwości, świadomości, języka, nie po to jednak, by budować „pomnik trwalszy niż ze spiżu” (w to prawie nikt nie wierzy), lecz by zostawić jakiś rodzaj świadectwa zmagań ze światem i sobą. Regalia Krzysztofa Grzechowiaka przekonały mnie, że wiersz może być wcale poręcznym narzędziem przy sporządzaniu życiowych bilansów.

Grzegorz Kociuba

Krzysztof Szymoniak – fotografia

Jak fotografować Cieszyn?

Sprawa w zasadzie jest prosta, wręcz banalnie prosta, a pytanie poniekąd bezzasadne, bo każdy, kto zajmuje się fotografią, fotografuje po swojemu, inaczej, według własnych wyobrażeń o mocy i sprawności tego medium. Moim skromnym zdaniem rzecz w tym tylko, aby fotografować niekoniecznie „ładnie” (czy istnieje definicja ładności?), cokolwiek to znaczy, ale by fotografować interesująco, nie chodząc na estetyczną i formalną łatwiznę. Poza tym warto pamiętać, że cieszyńskie środowisko fotograficzne także ma w tej kwestii sporo do powiedzenia – wypowiadając się od lat na wielu płaszczyznach – od czystego dokumentu, przez fotoreportaż dziennikarski, po działania artystyczne. Zatem? Wiele w tej materii zależy od tematu i światła. Najpierw jednak musimy chyba zdecydować się na zasadę fundamentalną: kolor czy odcienie szarości? Jeżeli zdecydujemy się na tak zwaną fotografię czarno-białą, pozostaje wybór światła: ostre kontrasty przy mocno operującym słońcu, czy światło rozproszone, przy pełnym zachmurzeniu, więc w kadrach nie ma ani cieni, ani twardych przejść z „czerni” do „bieli”. Na koniec pozostaje kwestia podejmowanych przez fotografa tematów, czy – jak mówią zaprawieni w bojach fachowcy – motywów. Wybór motywu ma ścisły z wiązek z rodzajem uprawianej fotografii: krajobraz miejski, reportaż, dokument, przyroda, krajobraz wiejski, inscenizacje, portret, wreszcie fotokonceptualizm, czy fotografia artystyczna. Warto jeszcze, aby uciec od banalnej pstrykaniny, zadać sobie dwa pytania: po co fotografuję? i co chcę powiedzieć o sobie i świecie zaprezentowanymi publiczności kadrami, np. kadrami Cieszyna?

Właśnie! W przypadku Cieszyna, miasta z niezwykle interesującą historią i równie ciekawą współczesnością, jeżeli jesteśmy tam przejazdem, możemy uprawiać najprostszą fotografię turystyczną, by pewne wycinki krajobrazu miejskiego zabrać z sobą do domu, a potem pokazywać je rodzinie i znajomym na ekranie komputera. Jeżeli jednak nie traktujemy tego miasta jako jeszcze jednej okazji na szlaku, jeżeli zaczynamy to miasto bliżej poznawać i wgryzać się w jego dzieje, także te najnowsze, poznawać i rozumieć ludzkie sprawy tego miasta, i jeżeli chcemy coś z tego zanotować obrazem fotograficznym w celu utrwalenia zwizualizowanej refleksji, wtedy opuszczamy ścisłe, turystyczne centrum dawnej stolicy Śląska Cieszyńskiego i zaczynamy szukać motywów spoza widokówkowego kanonu Cieszyna. Tylko w ten sposób możemy uwolnić swoje patrzenie i widzenie od utrwalonej tradycją historycznej scenografii ulic, placów i budynków, aby zajrzeć tam, gdzie oko turysty zazwyczaj nie sięga. Przy okazji, aby nie „odkrywać Ameryki”, warto zapoznać się z istniejącymi już w obiegu albumami starej i współczesnej cieszyńskiej fotografii.

A ja? Co ze mną? Ja fotografuję krajobraz miejski zazwyczaj tylko zimą, gdy nie ma śniegu i liści na drzewach, które zasłaniają to, co za nimi i między nimi. Interesuje mnie, w zależności od motywu, albo światło rozproszone, albo ostra gra cieni i kontrastów. Świadomie wystrzegam się przy tej pracy „ładności” i „kolorków”. I żadnego pośpiechu, czy tanich chwytów retorycznych. Moja fotografia przypomina moje życie – a wiodącym jego motywem jest cisza.

Krzysztof Szymoniak