„Śladami Novalisa” wykład Wiesława Trzeciakowskiego oraz promocja książki

* * *

(…) Noc objawia święty świat, wyższy, w którym ukryła się miłość. Nad grobem ukochanej nastąpiła przemiana polegająca na zrozumieniu, czym jest śmierć i Noc. Ukochana jest blisko ukochanego, a grób ukrywa w swym łonie jej życie. Grób to przejście, miejsce kontaktu, związku, spotkania, powrotu: duch może przechodzić w obie strony, ciało zaś nie może. Dla Novalisa każdy grób miłości jest miejscem świętym i żywym. W tym właśnie widział sens pielgrzymowania do grobów swoich ukochanych, a przede wszystkim do Grobu Chrystusa, który ma charakter uniwersalny.

Miłość jawi się w Hymnach do Nocy ( i np. w Pieśniach duchowych) jako siła wynosząca człowieka ponad siebie, jako uniwersalna moc wiodąca wszystko ku Jedni.

Cały utwór (tj. Hymny do Nocy) ukazał się w ostatnim zeszycie wydawanego przez braci Schleglów programowego czasopisma wczesnego romantyzmu Athenaeum, w sierpniu 1800 roku. F. Schlegel określił Hymny do Nocy w zapowiedzi z 31 stycznia 1800 r. jako „długi wiersz”, dokonał przeredagowania tekstu oryginalnego i ta postać utworu jest najbardziej znana (Schlegel zmienił formę zapisu: fragmenty wiersza wolnego zapisał w formie prozy poetyckiej, zostawiając miejscami wiersz rymowany, przestawiał kolejność wersów, zamieniał słowa, niekiedy całe wersy. Przekreślił w ten sposób „oddech” wiersza, właściwy Novalisowi, bieg i rytm twórczej duszy, jakże istotne to zjawisko w romantyzmie!).

Noc wyraża ideę transcendencji: skojarzona z pełnią życia, wolnością od zła i przemocy dnia, odpowiada w jakimś stopniu pojęciu Nirwany lub ósmej sferze niebios gnostyków. Noc jest rzeczywistością boskości i dobra, bytem poza kolistą koniecznością powrotu. Wypełnia ją miłość, moc zwyciężająca granice, śmierć i zło. Tam – w głębi Nocy – ukryli się bogowie, którzy wycofali się z widzialnego kosmosu, po upadku Złotej Epoki.

Droga do tamtego duchowego świata biegnie przez nieustanne ofiary w duchu miłości, gdyż z natury miłość łączy się z ofiarą. Śmierć to także ofiara, jaką każde stworzenie składa Bogu.

(…)

Zwróćmy uwagę na paradoksalne wyrażenie poety (oksymoron): „Śmierci młodość”! Można to rozumieć jak określenie początku śmierci, ale także jako przewartościowanie życia i śmierci. Przypomnijmy w tym miejscu zdanie J. Boehmego: „ w samej śmierci rodzi się życie” (Tryumf ducha).

Fragment książki Wiesława Trzeciakowskiego Śladami Novalisa (wyd. Galeria Autorska J. Kaja i J. Soliński, Bydgoszcz 2020).